Een zonsondergang geschilderd met explosieve ingrediënten als salpeter en zwavel. In het werk The Black Sun Sets komt de agressieve kant van het duister naar voren. Maar bij beeldend kunstenaar Pieter Laurens Mol (1946, Breda) staan de kleur zwart en het duister voor veel meer dan alleen vernietiging en dood. Al sinds zijn jeugd is hij gefascineerd door de symbolische en de wetenschappelijke betekenissen van duisternis, zoals deze bijvoorbeeld terugkomen in de melancholie of astronomie. Zwarte gaten koppelt hij aan de zwaarmoedige lading van de Spaanse woorden confusión en pesimismo. De ‘o’s’ op de teksttekening Studie Voor Zwarte Gaten zijn uitgesneden. De zwaartekracht van de begrippen is zó groot dat de ‘o’s in een zwart gat weggezogen worden. Het werk toont de uitgesproken poëtische en lyrische kant van Mols kunst.
Van diep zwart naar de geboorte van kleur
Nachtvlucht is ingedeeld in zes thematische ensembles met namen als Nachtbraker, Hellevaart en Stille Smart. In de tentoonstelling word je meegenomen in zowel de destructie als de schoonheid van het duister. Het laatste ensemble, getiteld Geboorte van de Kleur, gaat over de hergeboorte die op het donker volgt. Voor het werk The Total Amount vult Mol tientallen bakjes met pure pigmenten: ‘Om je ogen te planten in dit zuivere poeder uit de natuur voelt als een omarming, een prachtig intieme en intense ervaring.’ Hoog boven de kleurenbakjes hangt een fotonegatief van de kunstenaar zelf aan de muur. Hulpeloos bungelend aan een kraanwerker kan de eenzame schilder zo in één blik al het prachtige materiaal overzien dat tot zijn beschikking staat. Het idee dat hij schoonheid geboren kan laten worden zodra hij er mee aan de slag gaat vormt een hoopvolle gedachte. Voor Mol zelf is het een tekenend werk uit de tentoonstelling. Hij onderzoekt op welke wijze de mens onderdeel is van een groter geheel en hoe hij zich daartoe kan verhouden.
Oude en nieuwe bronnen
Naast astronomie laat Mol zich inspireren door alchemie, natuurwetenschappen, mythologie, vaderlandse geschiedenis en oude kunst. Hierover zegt hij: ‘Een oud Egyptisch beeld kan dezelfde emotie oproepen als een stuk dat enkele minuten geleden is gemaakt. De enige echte tijd is het nu en ik breng er dingen uit het verleden en de toekomst naartoe.’ Net zo veelzijdig als zijn bronnen zijn de vormen waarin hij zich uitdrukt. Dat kunnen installaties, sculpturen of objecten zijn. Maar ook fotowerken, schilderijen, tekeningen en grafiek behoren tot de soms nooit eerder tentoongestelde werken.
Internationale erkenning
Mol start zijn carrière in zijn geboorteplaats Breda. Van daaruit groeit hij uit tot een van de meest vooraanstaande kunstenaars van zijn generatie. Als een van de weinigen van zijn leeftijdsgenoten maakt hij de stap naar het buitenland. De afgelopen vijftig jaar is zijn werk tentoongesteld bij toonaangevende instellingen wereldwijd, zoals het Van Abbemuseum in Eindhoven, de Kunsthalle Basel, Centre d’Art Contemporain Genève, Neue Nationalgalerie in Berlijn, Contemporary Arts Museum Houston, Museum of Modern Art in New York en Heide Museum of Modern Art in Melbourne. Daarnaast is Mols werk opgenomen in diverse publieke- en privécollecties.
Ontdek Breda door de ogen van Pieter Laurens Mol
Voor Mol zijn de geschiedenis van Noord-Brabant en kunstenaars afkomstig uit deze regio een bron van inspiratie. De stad is, zeker in de beginperiode van zijn kunstenaarschap, een inspiratiebron. Tijdens de tentoonstellingsperiode van Nachtvlucht wordt deze verbinding met de stad benadrukt. Zo wordt in de Grote Kerk Breda werk van hem getoond waarin de kerk een prominente rol heeft. Gelijktijdig met Nachtvlucht is er een tentoonstelling in de stad te bezoeken die in samenwerking met Stichting KOP ontwikkeld is en waarvoor vier jonge kunstenaars zijn uitgenodigd nieuw werk te maken voor de publieke ruimte dat geïnspireerd is op het oeuvre van Mol en de thematiek van Nachtvlucht.
★ ★ ★ ★ ★
“De tentoonstelling puilt uit van de verbeeldingsrijke vondsten... Alles eraan klopt: van de vormgeving tot de selectie tot de door Mol zelf (met poëtische flair) ingesproken audiotour." - de Volkskrant
“Melancholie, troost, schoonheid en falen openbaren zich in deze tentoonstelling ... Pieter Laurens Mol observeert de menselijke conditie en dat maakt zijn werk, juist in deze tijd van de korte lonten, zo actueel.” - Museumtijdschrift
“Pieter Laurens Mol laat de duisternis zinderen in nieuwe expositie.” - BN De Stem
“Dit is een
expositie die prikkelt om na te denken over onze plaats in een oneindige
kosmos.” - Nederlands Dagblad
"Het werk van Pieter Laurens Mol is zwart maar zeker niet zwartgallig." - Brabant Cultureel
"Een sprankelend retrospectief van een selectie van Mols werk". - De Groene Amsterdammer
“Hoe donker het werk ook mag zijn, somber en zwaar wordt het nooit.” - ZOUT magazine
Klik hier voor de meeste actuele informatie over alle aanvullende activiteiten in Breda.
Audiotour en publicatie
Bij de tentoonstelling is een gratis audiotour beschikbaar (geschikt voor 15+). In de tour licht Mol tien sleutelwerken uit de expositie toe. Ook verschijnt een publicatie die een hernieuwd inzicht geeft in het werk van Mol. Zes hoofdstukken belichten elk een deelgebied van de thematiek in zijn werk. Een ruime selectie beeldmateriaal en essays van auteurs uit verschillende vakgebieden geven een beeld van Mols werk uit de jaren zestig tot nu. Het boek wordt uitgegeven in samenwerking met W-Books en is verkrijgbaar in de museumshop.
Publieksprogramma voor jongeren en jonge kunstenaars
Met zijn onderzoekende houding en ambachtelijke werkwijze is Mol een voorbeeld voor de huidige lichting kunstenaars. Daarom ontwikkelt Stedelijk Museum Breda een publieksprogramma voor jonge kunstenaars met o.a. inspiratiesessies en workshops. Het museum werkt hiervoor samen met St. Joost School of Art & Design, Master Institute of Visual Cultures en Inversie Talenthub. Daarnaast organiseert het museum in samenwerking met skatepark Pier15® en onderwijsinstelling Curio scala een publieksprogramma voor jongeren tussen de 15 en 25 jaar. Hierbij maken jongeren onder andere een kunstmagazine en kunnen ze bij Pier15® aan de slag met beeldend kunstenaar Yasser Ballemans. De resultaten van deze programma’s zullen in het museum te zien zijn.
De tentoonstelling Nachtvlucht en alle bijbehorende activiteiten zijn tot stand gekomen met dank aan: Fonds 21, Gemeente Breda en alle bruikleengevers en in samenwerking met St. Joost School of Art & Design, Master Institute of Visual Cultures, Inversie Talenthub, Stichting KOP, Curio scala, Pier15®, Grote Kerk Breda en de Sint-Joostkapel.
Stedelijk Museum Breda is met tentoonstelling Nachtvlucht de winnaar van de Agnes van den Brandeler Museumprijs 2021.
Credits hoofdafbeelding: Nature Morte, Pieter Laurens Mol, 2004 - 2005
De inspiratie van Pieter Laurens Mol voor Nature Morte (Kanarie in Kolenmijn) 2004 - 2005
Het werk van beeldend kunstenaar Pieter Laurens Mol is op vele manieren te interpreteren. Een van de interpretaties van Nature Morte heeft te maken met de in Engeland veelgebruikte uitdrukking ‘kanarie in de kolenmijn’. Ons equivalent daarvan zou ‘vijf voor twaalf’ kunnen zijn – een staat van alarm, de urgentie van onmiddellijk gevaar en de nood om in te grijpen voordat het te laat is.
In het verleden hingen de levens van mijnwerkers af van het welzijn van de kanarie: als de luchtkwaliteit in de mijn te laag was, viel de kanarie ‘van zijn stokje’. Dit raakt een actueel onderwerp, namelijk de mijnbouw in het bijzonder en de klimaatproblematiek als geheel.
Nature Morte toont het na-beeld en getuigt van een ‘vijf over twaalf’ situatie: de rek is er uit, het kritieke stadium is gepasseerd. Ondanks de onontkoombare en onomkeerbare tragiek die wordt verbeeld, gaat er toch een zekere berustende vertrouwdheid uit van het werk, wellicht veroorzaakt door een vorm van gewenning aan de stroom van kwalijke berichten als gevolg van ons eigen optreden?
Nature Morte is onderdeel van tentoonstelling Nachtvlucht. Tijdens jouw bezoek kan je ook zien dat dit werk een ‘bedriegertje’ is, het werkt als een trompe-l’oeil omdat het vogeltje op ware grootte is afgebeeld. Ook dat maakt de uitwerking intenser en de boodschap nog urgenter.
